Ketony w moczu mogą być objawem groźnej choroby. Czy zawsze są powody do niepokoju? Jakie jest dopuszczalne stężenie ketonów? Jakie symptomy powinno się brać pod uwagę? Dowiedz się, co powinno wzbudzić twoją czujność!
Ketonuria to choroba metaboliczna, która w zaawansowanym stadium stanowi zagrożenie dla życia człowieka. Kiedy do niej dochodzi i jak ją rozpoznać? Czy jedynym wczesnym objawem są ketony w moczu, czy może coś jeszcze wskazuje na konieczność pilnej troski o zdrowie? Wyjaśniamy to w naszym artykule!
Czym są ketony (ciała ketonowe) i jakie jest ich dopuszczalne stężenie?
Ketony, czyli inaczej ciała ketonowe, są jednym z produktów przemiany biochemicznej tłuszczów (ich rozpadu, do którego dochodzi w procesie trawienia). Wówczas uwalniane są takie ciała ketonowe jak aceton, kwas acetooctowy i kwas betahydroksymasłowy. W przypadku zdrowych osób stosujących standardowe sposoby odżywiania ciała ketonowe wykrywane są jedynie w śladowych ilościach w surowicy krwi. W moczu nie występują wcale albo ich poziom nie przekracza 0,2 MMOL/L. Jeśli stężenie ketonów w moczu jest wyższe niż prawidłowe, pojawia się podejrzenie ketonurii.
Ketony w moczu – kiedy mogą się pojawić?
Podwyższony poziom ketonów w moczu nie zawsze jest objawem choroby. Może wystąpić również w wyniku intensywnego wysiłku fizycznego albo podczas pierwszych tygodni stosowania diety wysokotłuszczowej (takiej jak np. dieta ketogeniczna). Wówczas nie należy się tym szczególnie martwić, a jedynie po pewnym czasie ponownie pobrać próbkę moczu i wykonać badanie. Krótkotrwała obecność ciał ketonowych w moczu nie jest objawem chorobowym!
Ketony w moczu mogą wystąpić jako objaw towarzyszący jednej z chorób. Należą do nich:
- cukrzyca typu 1;
- zaburzenia pracy trzustki;
- choroba alkoholowa;
- zaburzenia odżywiania takie jak anoreksja lub bulimia;
- choroby tarczycy (zwłaszcza nadczynność tarczycy);
- glikozuria nerkowa;
- glikogenoza.
Ketony w moczu mogą być także efektem przebytej ostrej choroby jelitowej, przebiegającej z wymiotami i biegunką. Nadmierna produkcja ciał ketonowych może jednak również oznaczać początki kwasicy ketonowej. Jest to stan bardzo niebezpieczny, który nieleczony prowadzi do zakwaszenia organizmu, a u diabetyków może zakończyć się śpiączką cukrzycową.
Objawy ketonurii
Początkowo ketonuria daje niecharakterystyczne objawy, a jej przebieg przypomina zatrucie pokarmowe. Pacjenci skarżą się na takie dolegliwości jak wymioty, ból brzucha czy nudności. Zazwyczaj dochodzi też do częstszego oddawania moczu i powolnego odwadniania się organizmu. W miarę rozwoju choroby pojawiają się więc dodatkowe objawy takie jak:
- uczucie osłabienia;
- suchość w jamie ustnej i nadmierne pragnienie;
- zmęczenie;
- bóle głowy;
- utrata apetytu;
- zaparcia.
Kiedy choroba przechodzi w stan zagrażający życiu, zmienia się zapach oddechu i potu – wyraźnie wyczuwalna jest wówczas woń kwaśnych jabłek (organizm próbuje pozbyć się nadmiaru acetonu przez płuca).
Jak wykryć ketony w moczu, czyli zasady przeprowadzania badania moczu
Przy podejrzeniu ketonurii konieczne jest szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia. Najpierw jednak trzeba potwierdzić występowanie choroby. Najczęściej w tym celu zlecane jest laboratoryjne badanie moczu. Uzyskanie wiarygodnego wyniku w dużej mierze zależy od właściwego przygotowania do badania próbki. Jak to zrobić? Konieczne jest zakupienie w aptece sterylnego pojemnika na mocz. Nie wolno otwierać go aż do momentu pobrania próbki! W przeddzień badania nie powinno się spożywać produktów, które mogą zmienić kolor moczu, a więc: buraków, marchwi, jagód czy rabarbaru. Kobiety nie powinny ponadto pobierać próbki moczu do badania w czasie krwawienia menstruacyjnego oraz na 2 dni przed nim.
Wyniki badania ogólnego moczu zafałszować może też nieprawidłowa metoda pobrania próbki. Najpierw należy dokładnie umyć ręce i okolice intymne (ciepłą wodą z łagodnym, przeznaczonym do tego detergentem). Mocz pobiera się do badania ze środkowego strumienia – najlepiej, aby był to mocz poranny, pobrany na czczo (czyli po minimum 8 godzinach od ostatniego posiłku). Po pobraniu próbka powinna trafić do laboratorium w ciągu 2 godzin!
Co oznaczają uzyskane wyniki?
Na wstępie trzeba zaznaczyć, że interpretacja samych wyników, bez szerszego kontekstu i znajomości sytuacji zdrowotnej pacjenta, może prowadzić do błędnych wniosków. Zawsze więc przed podjęciem jakichkolwiek metod leczenia trzeba poczekać na konsultację z lekarzem. Najpewniej na podstawie wiedzy, doświadczenia i przeprowadzonego wywiadu przedstawi wnioski prawdziwe i kompletne.
Jeśli poziom ciał ketonowych w moczu jest niski (do 19 mg/dl), najczęściej nie oznacza to stanu zagrożenia zdrowia i życia. To właśnie ten poziom jest obserwowany po dużym wysiłku lub w 1-2 tygodniu diety wysokotłuszczowej. Warto jednak po kilku godzinach (albo najpóźniej kolejnego dnia) powtórzyć badanie moczu.
Kiedy poziom ketonów w moczu jest średni (20-40 mg/dl) lub wysoki (powyżej 40 md/dl), może to już stanowić poważne zagrożenie! Nie wolno bagatelizować tej kwestii! Najlepiej jak najszybciej zgłosić się do lekarza, który wskaże dalsze sposoby postępowania. W skrajnych przypadkach, gdy poziom ciał ketonowych jest szczególnie wysoki, konieczna może okazać się nawet hospitalizacja chorego. Nie trzeba jednak się jej obawiać – leczenie szpitalne szybko przyniesie pozytywne efekty i poprawi stan zdrowia chorego.
Leczenie ketonurii
Leczenie ketonurii to przede wszystkim leczenie objawowe, którego celem jest przywrócenie równowagi kwasowo-zasadowej organizmu. Podaje się wówczas węglowodany, płyny i elektrolity. Wyrównanie poziomu kwasów i zasad wymaga czasem również ograniczenia nadmiernego spożywania tłuszczy oraz białka. Ważne jest także wykrycie przyczyny ketonurii tak, aby zapobiec jej wystąpieniu w przyszłości.
Jeśli do choroby doprowadziła nieleczona cukrzyca, koniecznie trzeba wyrównać poziom glukozy i uzupełnić braki insuliny. Jeśli z kolei powodem była nieodpowiednia dieta (np. dieta Dukana) lub niedożywienie, trzeba uzupełnić braki żywieniowe. Choremu należy także zapewnić spokój i umożliwić odpoczynek.
Po wyleczeniu ketonurii ważne jest stosowanie się do promowanych przez dietetyków zasad zdrowego odżywiania, aby poziom ciał ketonowych nie uległ ponownemu wzrostowi. Przed przejściem na jakąkolwiek dietę warto wówczas skonsultować się ze specjalistą dietetyki klinicznej, który pomoże wyrobić sobie zdrowe nawyki żywieniowe i uniknąć stanów chorobowych w przyszłości.
Przyczyny występowania ciał ketonowych w moczu u dzieci i kobiet w ciąży
Ketonuria może wystąpić również u dzieci i kobiet ciężarnych – u tych grup pacjentów choroba wzbudza szczególne zainteresowanie i strach otoczenia. Warto jednak wiedzieć, że wyniki badania moczu u dzieci i kobiet ciężarnych mogą nie odzwierciedlać stanu faktycznego. Dlaczego?
U niemowląt i małych dzieci rezerwy glikogenu w organizmie są ograniczone, dlatego nawet kilkugodzinna przerwa w posiłkach (np. sen nocny) może powodować pojawienie się ketonów w moczu. Ciała ketonowe mogą także wystąpić po przebytych chorobach wieku dziecięcego przebiegających z biegunką lub wymiotami. W takim przypadku najlepiej badania powtórzyć po wyeliminowaniu prawdopodobnych przyczyn zmieniających wyniki.
U kobiet w ciąży wyższy poziom ciał ketonowych w moczu może zostać stwierdzony, jeśli cierpią one na przedłużające się wymioty lub biegunki. Czasem wystarczy też, że w przeddzień badania ciężarna po prostu nie zje kolacji! Jednak wyników nigdy nie należy bagatelizować i zawsze trzeba omówić je z lekarzem. Ketony w moczu kobiety ciężarnej mogą także być objawem cukrzycy ciążowej!
Ketony w moczu mogą być objawem problemów z metabolizmem oraz wiążących się z tym groźnych chorób, choć nie zawsze tak jest. Czasem wynikają z trybu życia (duży wysiłek fizyczny) albo zmian w diecie (przejście na nowy sposób odżywiania). Warto o tym pamiętać! I choć każdą nieprawidłowość dobrze jest omówić z lekarzem, nie należy od razu wpadać w panikę z powodu potencjalnie złych wyników np. badania moczu. One nie zawsze oznaczają stan chorobowy!
Powiązane:
- Czym są paski ketonowe i jak wykonywać pomiary ciał ketonowych
- Ketony – czym są i jaką pełnią funkcje w organizmie?
- Jak sprawdzić czy jestem w stanie ketozy? poradnik
- Poziom ketonów we krwi w ketozie – jak mierzyć obecność ciał ketonowych?
- BHB – czym są ketony egzogenne i jakie mają działanie?
- Ketoza – co to jest stan ketozy i jak w niego wejść? Dieta ketogeniczna bez tajemnic
